Als archeoloog doe ik al meer dan 6 jaar onderzoek naar het Verstoven Verleden van de Atlantikwall in Nederland. Gek genoeg bijna nooit met een schep in de hand om daadwerkelijk te graven. Niet omdat we dit niet nuttig vinden, maar omdat een archeoloog niet zomaar de grond in mag gaan om deze resten op te graven. In de meeste gevallen wordt er pas opgegraven wanneer de archeologie bedreigd wordt door bijvoorbeeld bouwplannen of natuurontwikkeling. Omdat de duinen onderdeel zijn van prachtige en beschermde natuurgebieden waarin niet dagelijks wordt gebouwd is het niet vreemd dat een archeoloog dus maar weinig met de schep in de hand staat.
Wat er wel gebeurd, is onder andere het in kaart brengen van de resten die nog in het duin aanwezig zijn en die hier ooit gelegen hebben. Hiervoor gebruik ik reliëfkaarten, luchtfoto’s, Duitse kaarten, verzetsbronnen, foto’s en ga zo maar door. In het veld wordt alles daarna ingemeten met een speciale GPS. Het voordeel van het in kaart brengen van deze sporen, is dat het bijvoorbeeld later mogelijk is om de resten te beschermen of te ontsluiten. Zo gebruik ik de informatie uit deze inventarisaties ook weer bij het vormgeven van fiets- en wandelroutes.
Sporen vs Vondsten
Tijdens mijn werk heb ik dus vooral te maken met ´sporen´ zoals bunkers, versperringen en loopgraven. Wat ontbreekt zijn de vondsten, of objecten. Voor het vertellen van de verhalen achter deze Atlantikwall zijn deze wel belangrijk en onmisbaar. Samen met de sporen werpen de objecten een bijzondere blik op het dagelijkse leven en het gebruik van de verdedigingslinie. Voor een archeoloog is het dan ook belangrijk dat je ´vondsten´ en ´sporen´ als één geheel onderzoekt.
Ondanks dat archeologen zelf niet veel graven, worden veel bunkercomplexen door vrijwilligers van stichtingen en musea uitgegraven, treffen terreinbeheerders vaak toevallig een voorwerp aan en zoeken metaaldetectorzoekers en zogeheten ‘bunkeraars’ naar objecten uit de oorlog. De vondsten zijn er dus wel, maar konden of werden eerder niet onderzocht omdat ze buiten archeologisch onderzoek worden gevonden en de collecties niet altijd openbaar waren.
Project Verstoven Verleden
In 2016 was bij mij het idee ontstaan om deze onbekende schat aan vondsten in de veelal particuliere collecties te bekijken en e kijken wat wij hier als archeoloog nu mee konden doen. Het moest een soort kleine inventarisatie worden waarbij sporen en vondsten gecombineerd moesten worden en tegelijkertijd samenwerking moest worden gezocht met alle verschillende partijen die onderzoek doen naar de Atlantikwall.
Het bleek een hele uitdaging, maar in 2017 ben ik samen met een projectteam gestart met het samenbrengen van verhalen achter het verborgen en verstoven archeologische erfgoed van de Atlantikwall. Uit verschillende Zuid-Hollandse museale en particuliere collecties zijn bijzondere en veelzeggende (archeologische) vondsten geselecteerd die het leven aan de Atlantikwall illustreren en opnieuw zichtbaar maken. Het resultaat in 2018: een 144 pagina’s tellend boek en reizende expositie waarin meer dan 60 vondsten onderverdeeld in vijf thema’s de verborgen verhalen van de Atlantikwall vertellen. Tientallen unieke en veelal niet eerder gepubliceerde historische foto’s complementeren het verhaal. Het boek en de expositie geven daarnaast een inkijk in het dagelijkse werk van een archeoloog die de Atlantikwall onderzoekt, waardoor duidelijk wordt wat het bodemarchief nu zo bijzonder maakt.
De expositie zal vanaf 19 mei op wisselende locaties aan de Zuid-Hollandse kust open zijn voor het publiek. Vanaf deze datum is het boek voor een prijs van 12,95 tevens te koop in lokale boekhandels of door mij te mailen.
